فناوری و اطلاعات

دیجیتال مارکتینگ چیست ؟

دیجیتال مارکتینگ به دو شکل تدریس می‌شود. شیوه‌ی اول، آموزش دانشگاهی است که در قالب رشته دیجیتال مارکتینگ عرضه و ارائه می‌شود. شیوه‌ی دوم، آموزش دیجیتال مارکتینگ در قالب دوره‌های مهارتی است.

نیل پتل (Neil Patel) دیجیتال مارکتر معروف که به گفته مجله فوربز جزء ۱۰ دیجیتال مارکتر برتر دنیاست، به سوال دیجیتال مارکتینگ چیست این­گونه پاسخ می­‌دهد:

«دیجیتال مارکتینگ به هرگونه‌­ای از بازاریابی محصولات و خدمات می­‌گویند که از طریق دستگاه‌­های الکترونیکی انجام می‌­شود».

طبق این تعریف، دیجیتال مارکتینگ مفهوم نسبتاً جدیدی نیست، بلکه اولین بازاریابی دیجیتال صورت گرفته در دنیا مربوط می‌­شود به بیش از ۱۰۰ سال پیش. رادیو سال ۱۸۹۶ اختراع شده است. ۱۰ سال زمان برد تا رادیو به محصولی عمومی تبدیل شود و اکثر مردم آن را تهیه کنند و از آن­جا بود که به فکر تبلیغات نیز افتادند. اولین تبلیغات مربوط بود به یک اجرای اُپرا که بعد از پخش آن فوراً بلیط‌­های آن اجرا فروخته شد و این شد روز تولد دیجیتال مارکتینگ.

بنابراین در دیجیتال مارکتینگ استفاده از ابزارهای دیجیتال مطرح است، نه فقط اپلیکیشن‌­ها و موتورهای جستجو و … بنابراین دیجیتال مارکتینگ می‌­تواند همزمان آنلاین باشد یا آفلاین.

نوع آنلاین دیجیتال مارکتینگ چیست ؟

در این نوع از بازاریابی که اختصاراً بازاریابی آنلاین گفته می‌­شود، شما با استفاده از اینترنت و نیز شاید با کمک گرفتن از سایر ابزارهای دیجیتال گفته شده به سرعت بیشتر و دقیق­تر با مشتریان ارتباط برقرار می‌­کنید و هرکدام از کمپین‌­های شما اگر بازدهی خوبی با توجه به هزینه آن ایجاد نکرده است آن را تکرار نخواهید کرد. حتی در این نوع، شما می­‌توانید برای بخشی از مشتریان خود یک کمپین متفاوت از بخشی دیگر طراحی می­‌کنید (آزمون A/B) تا بسنجید کدام کمپین موفق­‌تر بوده تا دیگری را متوقف کنید که این امر باعث می­‌شود هزینه‌­ها و بازدهی شما به شدت بهبود یابد.

برای خواندن ادامه مطلب اینجا کلیک کنید.

گاهی ممکن است شرایطی پیش بیاید که به واسطه آن، گلخانه‌ها به سیستم‌های خنک کننده احتیاج داشته باشند. این اتفاق زمانی می‌افتد که دمای متوسط روزانه بیش از حد بالا باشد و در نتیجه عملکرد گلخانه برای تولید محصولات زراعی به درستی انجام نشود. در این صورت خنک نگه داشتن گلخانه تنها راه سالم نگه داشتن محصولات سالم تولیدی خواهد بود. سیستم‌های خنک کننده گلخانه نسبت به سیستم گرمایشی گلخانه ها گران‌تر تمام خواهد شد. به همین دلیل است که برای سرمایه گذاری در سیستم‌های سرمایشی، بهتر است که ابتدا تمام جوانب را بسنجید.

خنک کردن گلخانه‌ها به روش تبخیری به صورت متداول اتفاق می‌افتد. این دستگاه‌ها به کمک تبخیر ذرات آب، از طریق افزایش رطوبت منجر به افت دما می‌شود. معمولا دو سیستم وجود دارد که بسیاری از گلخانه‌های تجاری با استفاده از آن‌ها محیط را خنک می‌کنند، مه شکن فشار بالا و سیستم‌های خنک کننده توسعه یافته در این دسته قرار می‌گیرند.

گاهی باغداران برای تهویه دمای گلخانه و فضای داخلی آن، از سیستم‌های خنک کننده گلخانه استفاده می‌کنند. کاهش دمای هوای در روزهای آفتابی، باعث می‌شود تا دی اکسید کربن مورد نیاز تامین شود که برای فتوسنتز گیاهان بسیار حیاتی است. یکی دیگر از مزایای تهویه، از بین بردن هوای گرم و جایگزینی آن با هوای مرطوب است. هر چند که رطوبت بیش از حد نیز مناسب نیست به این دلیل که باعث تراکم هوا در سطح شده و تمایل گیاهان به بروز بیماری‌ها و آفات را افزایش می‌دهد. در برخی از گلخانه‌های شیشه‌ای، دستگاه‌های تهویه در پشت بام تعبیه می‌شوند. این روش به دلیل نوسانات سریع دما برای محیط‌های پوشیده از پلاستیک مناسب نخواهد بود.

تهویه در زمستان باید برای جلوگیری از پیشگیری سرمازدگی بر روی گیاهان طراحی شود. این مسئله با استفاده از سیستم‌ها و روش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، امکان پذیر خواهد بود. به کمک فن‌هایی که برای این منظور طراحی شده‌اند، می‌توان آن‌ها را از نظر ترموستاتیک کنترل کرد تا دمای متعادل در فضا فراهم شود. عملکرد فن‌ها باعث افت فشار هوا و ورود هوای تازه به گلخانه می‌شود. هر چقدر که سیستم‌ها کارایی بیشتری داشته باشند، توزیع مناسب هوا برای گیاهان راحت‌تر فراهم خواهد شد. ترموستات در این سیستم‌های سرمایشی پس از رسیدن به دمای مطلوب، پنکه‌ها را متوقف می‌کند.

خنک کننده فن و پد

سیستم پد و فن گلخانه شامل موارد زیر است:

• یک فن اگزاست که در انتهای گلخانه بر روی دیوار نصب می شود.
• یک پمپ آب که وظیفه سیرکوله کردن آب را بر عهده دارد.
• پد سلولزی (شکل زیر) که در جهت مخالف با فن اگزاست و بر روی دیواره گلخانه روبروی فن نصب می شود.

پنکه‌ها سیستم‌های سرمایشی بسیار کاربردی هستند و روش کار در آن‌ها بسیار ساده است. این وسایل سرمایشی هوا را از بیرون گلخانه به داخل می‌کشند و پس از آن، هوای خنک را به محیط داخلی منتقل می‌کنند. حرکت مکش در این سیستم‌ها باعث می‌شود تا هوای گرم از محیط خارج وارد شده و از طریق پدهای مرطوب دمای آن کاهش یابد و به گلخانه منتقل شود.

محیط‌هایی که به سیستم خنک تبخیری مجهز هستند، دارای یک الی سه فن هستند. لازم است که یکی از فن‌ها با موتور دو سرعته باشد تا از نوسانات بیش از حد دما جلوگیری شود. فن‌هایی که در دیواره‌های انتهایی نصب می‌شوند، یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای خنک کردن محیط گلخانه به شمار می‌آیند. لازم است که این فن‌ها بتوانند حجم کم هوا را به راحتی جابجا کنند و در عین حال ظرفیت کافی برای هر بار تعویض هوا در محیط را در تابستان فراهم کنند. لازم است که تبادل هوا در دقیقه دما را حدود ۸ درجه فارنهایت بالاتر از دمای خارجی نگه دارد.
هر چند مسئله‌ای که وجود دارد این است که تعداد سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی گلخانه به طول محیط بستگی دارد. به این معنی که هر چقدر طولانی‌تر باشد، تغییرات دما در مدت زمان بیشتری اتفاق می‌افتد. اگر وسایل خنک کننده به خوبی تنظیم شده باشند، می‌توانید اطمینان داشته باشید که توزیع هوای مناسبی برای تهویه هوای سرد فراهم می‌شود.

عوامل موثر در سیستم پد و فن گلخانه

شرایط عملیاتی

در هنگام استفاده از این سیستم از بسته بودن تمامی در ها و دریچه های هوا مطمئن شوید. اگر هر گونه شکافی در گلخانه وجود دارد حتماً آن را بسته و آب بندی کنید. در غیر این صورت هوا از طریق این منافذ وارد گلخانه کشیده می شود نه از طریق پد سلولزی. در سیستم پد و فن گلخانه، بازده سیستم مستقیماً به مقدار هوای در حال حرکت از طریق پد ها بستگی دارد.

محل گلخانه 

موقعیت و محل قرار گیری گلخانه نسبت به ساختمان ها و سازه های مختلف می تواند کارآیی این سیستم را در زمان وزش باد های تابستانی تحت تاثیر قرار دهد. همچنین آرایش و مکان قرار گیری فن ها و پد ها باید با توجه به مکان و جهت قرار گیری گلخانه تعیین شود.

نوع جنس پد خنک کننده

بیشترین ماده مورد استفاده برای ساخت پد خنک کننده با استفاده از مواد سلولزی موج دار (کاغذ کرافت) صورت می گیرد که به مواد مرطوب آغشته شده است و با استفاده از نمک های نامحلول مقاومت آن در برابر پوسیدگی افزایش یافته است. مرغوب ترین نوع این پد ها با کاغذ کرافت فنلاندی ساخته می شود که قیمت نسبتاً بالایی دارند اما با نگهداری اصولی و صحیح از پد پروسه خنک کاری هوا به نحو احسنت انجام می گیرد. نگهداری مناسب از این پد ها می تواند به عمر کاری حداقل 10 ساله آنها منجر شود.

همچنین در گذشته استفاده از پد های آسپن رایج بود که امروزه استفاده بسیار کمتری دارند. عیب بزرگ پد های آسپن حساسیت بسیار بالای پد در مقابل آلودگی و تجمع جلبک است که منجر به جمع شدن و پوسیدگی و در نهایت عمر کاری پایین پد می شود.

مه شکن‌های فشار بالا

مهار فشار بالا می‌تواند برای سرمایش سیستم‌ها، به خوبی عمل کند. تحت فشار زیاد، آب با نازل‌هایی با دهانه کوچک، شبیه به وسایل سرمایشی پنکه عمل می‌کند. در اصل آب به ذرات ریزی تقسیم می‌شود و مه ایجاد می‌کند. هنگامی که دما و سطح رطوبت موجود در گلخانه اجازه دهد، این ذرات در هوای اطراف جذب می‌شوند و هوای محیط خنک می‌شود.

سرمایش تبخیری با پاشش قطرات آب ریز به محیط دمای هوا را کاهش می‌دهد. هر چقدر که قطرات کوچک باشد، نیاز به نازل‌های متفاوتی دارد که با فشار نسبتا زیاد کار کند. لازم است برای جلوگیری از گرفتگی نازل، آب به خوبی فیلتر شود تا توزیع یکنواخت قطرات آب در سراسر گلخانه دشوار نباشد.

خنک کننده‌های تبخیری

سیستم خنک کننده تبخیری، سیستمی است که در آن فرآیند کاهش دمای هوا با استفاده از تبخیر آب و ورود آن به جریان هوا انجام می گیرد. در هنگام تبخیر آب، انرژی هوا از بین می رود که این خود سبب می شود که دمای هوا کاهش یابد. دو نوع دما در سیستم خنک کننده تبخیری دارای اهمیت است: 1- دمای هوای خشک 2- دمای حباب تر

دمای هوای خشک دمایی است که معمولاً از آن با عنوان دمای هوا یاد می شود. این دما توسط یک دما سنج که در معرض هوای خشک به دور از رطوبت قرار دارد به طور منظم اندازه گیری شده و با واحدهایی نظیر سانتی گراد و کلوین نشان داده می شود. همچنین دمای حباب تر پایین ترین درجه حرارت قابل استحصال از طریق تبخیر آب است. این دما همان دمایی است است که در زمان مرطوب بودن پوست هنگامی که در معرض جریان هوا قرار گرفته است احساس می کنیم. برخلاف دمای هوای خشک، دمای حباب تر نشان دهنده میزان رطوبت موجود در هوا می باشد.

دمای حباب تر با چک کردن دمای هوا از طریق ایستگاه های محلی آب و هوا تعیین شده یا می توان برای اندازه گیری این دما از یک سایکرومتر یا رطوبت سنج الکترونیکی استفاده کرد. بهترین زمان برای اندازه گیری دمای حباب تر جهت محاسبه میزان کارآیی سیستم خنک کننده تبخیری در بعد از ظهر است. این زمان، زمانی است که دمای هوای خشک به علت تابش نور خورشید به اوج خود می رسد.

اگر درجه حرارت تابستان بیش از حد باشد و با روش‌های تهویه و نصب سایه بان قابل اصلاح نباشد، تنها گزینه مناسب خنک کننده‌های تبخیری هستند. سیستم‌های پنکه و پد با استفاده از خنک کننده تبخیری گرمای اضافی را از بین می‌برند و رطوبت را افزایش می‌دهند. افزایش دما باعث تلفات محصولات زراعی و پژمردگی گیاهان می‌شود. زمانی که دما کاهش یافته و در مقابل رطوبت بیشتر شود، نیاز به آبیاری کاهش خواهد یافت.

تبخیر در این روش باعث خنک شدن فضا می‌شود. زمانی که هوای ورودی به محیط خشک‌تر باشد، تبخیر بیشتر رخ می‌دهد، به این معنی که هر چقدر رطوبت نسبی کم باشد، هوا این امکان را دارد تا آب بیشتری را تبخیر کند. در نتیجه هوا خنک‌تر خواهد شد. از نظر تئوری آب تا زمانی تبخیر می‌شود که رطوبت نسبی به ۱۰۰% برسد. به طور عملی یک کولر تبخیری خوب می‌تواند تا ۸۵% به افت دما کمک کند. این سیستم‌ها در هنگام کمبود رطوبت اثربخشی بیشتری دارند.

محیط‌ های نیمه بسته

در فضاهای نیمه بسته تفاوتی که وجود دارد این است که از یک اتاقک آب و هوایی در آن‌ها استفاده می‌شود. جایی که در آن بخش، محیط یا سرد می‌شود و یا گرم. به همین دلیل تجهیزاتی که در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، تفاوت‌های قابل توجهی با دیگر سیستم‌ها دارد.

یک سیستم آبیاری طوری طراحی می­‌شود که مقدار دقیق آب مورد نیاز محصول را در طول سال بطور روزانه تامین نماید. مقدار آب مورد نیاز بستگی به منطقه کشت، محصول مورد کشت، شرایط آب و هوایی، زمان و فصل کشت و اینکه آیا گلخانه دارای سیستم تهویه و گرمایشی است، دارد. نیاز آبی هم بسته به ترکیب خاک، اندازه ظرف، نوع ظرف و یا همان بستر محصول می‌تواند متفاوت باشد. روش آبیاری در گلخانه‌ها تاثیر بسزایی در کیفیت محصولات دارد، بنابراین اهمیت انتخاب یک روش مناسب و درست آبیاری، بسیار مهم و حیاتی است.

برخی بر این باورند که انتخاب روش آبیاری در گلخانه‌ها موضوع ساده و پیش‌پا افتاده‌ای است. اما افراد با تجربه و متخصص، باور دارند برای انتخاب روش آبیاری گلخانه‌ای باید تمامی جوانب بررسی شود. انتخاب روش آبیاری باید بر پایه اصول و منطق باشد تا از بروز ضرر و زیان جلوگیری نماید و بهره‌وری را نیز افزایش دهد. آگاهی از انواع روش‌های مختلف آبیاری در گلخانه‌ها، می‌تواند ما را در انتخاب بهترین روش کمک شایانی نماید.

سه اصل کلی در آبیاری

قانون اول: از یک بستر و خاک با ساختار خوب و زهکشی شده استفاده کنید.

اگر بستر گیاه به خوبی زهکشی نشده باشد و هوای کافی در اطراف ریشه موجود نباشد، عملیات آبیاری نمی‌توند به خوبی صورت گیرد. به همین خاطر بستر دارای هوای کافی در منطقه ریشه، برای رشد گیاهان کاملا ضروری است. ترکیب خاک بایستی با یک فرمولاسیون که متناسب با شرایط گلخانه است، مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین خاک مزرعه به تنهایی جوابگوی نیاز گیاه نیست.

قانون دوم: در هر بار آبیاری، عملیات آبیاری باید به صورت کامل انجام گیرد.

از انجام آبیاری مقطعی و نیمه‌کاره اجتناب نمایید. در هر بار آبیاری، خاک بایستی کاملا مرطوب شود و به تمامی قسمت‌های بستر و نقاط انتهایی ریشه نیز به مقدار کافی آب برسد. به عنوان یک قاعده کلی 10 الی 15 درصد آبیاری اضافی برای محصولات، می‌تواند خیال ما را از این بابت راحت نماید. به طور کلی نیاز آبی گلخانه‌ای در بستر‌های مبتنی بر خاک حدود 20 لیتر بازای هر متر مکعب و برای گلدان‌ها حدود 0.3 تا 0.35 لیتر بازای گلدان‌هایی با قطر 16.5 سانتی‌متر می‌باشد.

قانون سوم: آبیاری بایستی دقیقا قبل از شروع تنش آبی گیاه انجام شود.

از آنجایی که آبیاری بیش از حد، منجر به کاهش هوای کافی در ریشه و بروز مشکلاتی در رشد گیاه می‌شود، آبیاری باید دقیقا قبل از ورود گیاه به مرحله تنش آبی انجام شود. اما چطور می‌توانیم تنش اولیه آبی گیاه را تشخیص دهیم؟ پاسخ ظاهر و علایم شاخ و برگ گیاه است. برای مثال از بافت، رنگ و کدر بودن رنگ گیاه، می‌توان برای تشخیص میزان تنش آبی آن استفاده کرد. نباید فراموش کرد که تشخیص نیاز آبی گیاه، به نوع محصول نیز بستگی دارد. برای گیاهانی که علائم ظاهری خاصی برای تشخیص تنش آبی ندارند، از رنگ و وزن خاک نیز می‌توان نیاز آبی گیاه را تشخیص داد.

روش‌های آبیاری گلخانه‌

آبیاری دستی یا سنتی (Hand Watering)

قدیمی‌ترین روش آبیاری، روش آبیاری دستی است که امروزه دیگر بسیار نامتعارف و غیر اقتصادی است. در حال حاضر، پرورش‌دهندگان گلخانه‌ای از این روش استفاده نمی‌کنند مگر در شرایط خیلی خاص، مانند پرورش گیاهان خاص با نیاز‌های آبی ویژه و یا در مناطق جغرافیایی بسیار خشک و متفاوت. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه این روش در همان سال اول برابر با اجرای سیستم‌های نوین آبیاری می‌باشد و بنابراین استفاده از این روش به جز در موارد خیلی خاص، هیچ دلیل موجهی ندارد. در این روش مقدار آب دریافتی توسط گیاهان یکنواخت نیست و در عین حال، آبیاری دستی فرآیندی وقت‌گیر و خسته کننده می‌باشد. ولی درهر حال اگر از این روش آبیاری استفاده می‌کنید حتما در انتهای شلنگ آبیاری از وسیله فشار شکن استفاده نمایید. این وسیله نیروی فشار آب خروجی را کم کرده و از شسته شدن بستر خاک و بهم ریختن ترکیب خاک جلوگیری می‌کند.

آبیاری محیطی (Perimeter Watering)

این روش آبیاری برای گلخانه‌های باغچه‌ای با بستر ثابت قابل استفاده است. در این سیستم آبیاری عموما از لوله لی‌فلت و یا لوله‎‌های پلی اتیلن و نازل‌های پلاستیکی استفاده می‌شود که نازل‌های پلاستیکی آب را بر روی سطح خاک، زیر شاخه و برگ‌ها اسپری می‌کند. نازل‌ها در این روش از نایلون و یا پلاستیک سخت ساخته شده است. برای آبیاری، نازل‌ها بر اساس نیاز با زاویه‌های 45، 90 و 180 درجه تنظیم می‌شوند تا آب را اسپری کنند.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که استفاده از لوله‌های سخت پلی اتیلن دارای معایبی می‌باشد. این لوله‌ها بخاطر نداشتن انعطاف لازم، پس از مدتی جابجا شده و تغییر مکان می‌دهد که باعث به هم خوردن زاویه نازل‌ها شده که ممکن است نازل‌ها از داخل گلدان‌ها خارج شوند. لذا برای جلوگیری از این مشکلات پیشنهاد می‌شود از لوله‌های انعطاف پذیر لی‌فلت استفاده شود. استفاده از لوله‌های تاشوی لیفلت، مضاف بر اینکه باعث برطرف شدن این مشکل می‌شود، مزیت‌های زیادی نیز دارد، مانند راحتی نصب و جابجایی، مقرون به صرفه بودن وطول عمر بالاتر.

آبیاری سقفی یا آبشاری (Overhead Sprinklers)

در حالی که در بیشتر محصولات زراعی برای جلوگیری از بیماری، شاخه‌های گیاهان باید خشک نگه داشته شوند، تعداد کمی از محصولات زراعی وجود دارند که می‌توانند شاخ و برگ مرطوب را تحمل نمایند. این دسته از گیاهان که در برابر رطوبت شاخ و برگ مقاوم هستند را به راحتی می‌توان با روش آبیاری سقفی آبیاری نمود.

بسیاری از گلها و برخی از گیاهان سبز جزء این دسته‌اند، که می‌توان آنها را توسط این روش آبیاری نمود. این روش آبیاری شامل یه خط لوله اصلی انتقال آب می‌باشد که سرتاسر سالن کشیده شده است. در این روش، رایزر‌ها و نازل‌هایی که در سقف یا کف سالن نصب شده‌اند و در ارتفاعی بالاتر از گیاه قرار می‌گیرند و آب را بر روی گیاه اسپری می‌کنند. ارتفاع 60 سانتیمتری برای آبیاری گل‌های آپارتمانی و ارتفاع 180 سانتیمتری برای گلهای دیگر، مناسب است. در این روش، حرکت نازل به گونه‌ای است که یک الگوی چرخش 360درجه‌ای را به طور مداوم طی می‌کند تا سطح پاشش یکنواختی در آبیاری مهیا شود. در این روش سینی‌هایی برای جمع‌آوری آب بین گلدان‌ها استفاده می‌شود تا از هدر رفت آب نیز، جلوگیری شود. نصب این سینی‌ها طوری هست که با داشتن یک شیب بسیار کم، آب بین گلدان‌ها را به سمت منبع هدایت می‌کند.

آبیاری مه پاشی (Boom Watering)

آبیاری مه پاش شامل یک لوله اصلی آب است که سرتاسر سقف گلخانه در جهت طولی کشیده شده است. این لوله مجهز به نازل‌هایی است که می‌توانند آب یا محلول کود و موادمغذی را بر روی محصول بپاشند. در حالت توسعه یافته این روش، نازل‌ها بر روی یک تسمه سوار هستند که بوسیله یک موتور الکتریکی جابجا می‌شوند. مقدار آب خروجی با سرعت نازل که از بالای گیاهان عبور می‌کند، تنظیم می‌شود.

این روش که در گلخانه‌ها کاربرد دارد، اغلب برای تکثیر گیاهان قلمه ای و تولید نشاء ایده‌ال است.در این روش آب به صورت قطرات بسیار ریز به طور متناوب بر روی محیط کشت پخش شده و موجب کاهش درجه حرارت محیط و تامین رطوبت نسبی مورد نیاز قلمه‌ها و نشاء می‌شود.

آبیاری قطره‌ای (Drip Irrigation)

روش آبیاری قطره‌ای روش بسیار کارآمدی است که در آن، آب در فواصل مکرر و قابل تنظیم از طریق قطره چکان‌ها و دریپرها که در امتداد مسیر لترال قرار دارند، به گیاه منتقل می‌شود. سیستم آبیاری قطره‌ای به عنوان بخش کامل و اساسی در طرح جامع آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و این روش به عنوان کامل‌ترین و بهترین روش برای آبیاری و انتقال یکنواخت کود و مواد مغذی به گیاه شناخته می‌شود. این روش با مصرف بهینه و ناچیز آب، کود و مواد مغذی، تولید بهینه‌ای را نیز به ارمغان می‌آورد. راندمان روش آبیاری قطره‌ای بین 90 تا 95 درصد تخمین زده می‌شود، که به نسبت سایر روش‌ها که در بهترین حالت راندمانی بین 60 الی 70 درصد دارند، بسیار چشم گیر است. آبیاری قطره‌ای نه تنها برای گلخانه‌ها بلکه برای محیط‌های باز و مزارع، به ویژه مناطق خشک و نیمه خشک نیز بسیار کارآمد و مناسب است.

یکی از معایبی که به روش آبیاری قطره‌ای وارد می‌شود، هزینه نسبتا بالای این روش نسبت به سایر روش‌هاست. با این‌حال متخصصان بر این باورند که مقایسه هزینه‌های اجرای سیستم آبیاری بایستی با در نظر گرفتن تمامی جوانب مانند راندمان سیستم، هزینه نگهداری، خروجی محصول، کیفیت محصول و… انجام گیرد. نتیجه تحقیقات نشان دهنده آنست که در بلندمدت استفاده از این سیستم، صرفه اقتصادی دارد.

آبیاری با لوله تراوا (متخلخل یا نشتی)

آبیاری زیرسطحی تراوا سیستمی است که با استفاده از لوله های متخلخل اسفنجی آب، کود، سم و موارد مغذی را در یک فضای رطوبتی مستقیما در اختیار ریشه قرار می‌دهد. پیاده‌سازی این روش همانند آبیاری قطره ای است، با این تفاوت که به صورت زیر زمینی و نشتی انجام می شود. برای این کار می توان لوله ها را در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری درون شیارهایی داخل زمین قرار داد و با خاک روی آن ها را پوشاند. از مزایای این سیستم این است که به راحتی آب، مواد غذایی و سموم نباتی را در اختیار ریشه قرار می‌گیرد. ممانعت از رشد علف های هرز، عدم نیاز به تسطیح زمین و انجام تهویه از دیگر مزایای این روش می‌باشد.

آکواپونیک با نام لاتین: Aquaponics علم جدیدی شامل ترکیب آبزی پروری و پرورش گیاهان در آب است.در یک سیستم آکواپونیک از پساب ماهی به عنوان کود آلی برای گیاه استفاده و آب تصفیه شده توسط گیاه نیز به استخر پرورش ماهی یا سایر آبزیان منتقل میشود.آکواپونیک از تلفیق سیستم پرورش ماهی مدار بسته با سیستم گلخانه ای هیدروپونیک ایجاد می شود.

در سیستم های مدار بسته پرورش ماهی به مرور زمان غلظت برخی از مواد آلی زیاد می شود که برای آبزیان مضر است، ولی همین مواد آلی غذای اصلی گیاهان می باشد و با هدایت آب در سیستم های هیدروپونیک به مصرف گیاهان می رسد. این فرایند نیاز های اصلی گیاهان برای رشد و نمو را تامین می کند و در عین حال آب توسط گیاهان تصفیه شده و به سیستم پرورش ماهی برگشت داده می شود.در این سیستم مواد دفعی ماهی که عمدتا ترکیبات نیتروژندار از قبیل آمونیاک، و ترکیبات غیر نیتروژنی مثل فسفر میباشند بوسیله گیاه جذب شده و از آب حذف میشوند.

در آکواپونیک عناصر غذایی موجود در آب استخر پرورش ماهی به عنوان کود در سیستم هیدروپونیک و در بستر گیاهان مصرف می‌شود و این عمل برای ماهی نیز سود دارد چون تجمع مواد تولید شده ناشی از تجزیه بقایای گیاهان و میکروارگانیسم‌ها در بستر استخر و ترکیبات ازته و فسفر ناشی از تغذیه ماهیان در آب تجمع یافته و عامل محدود کننده شرایط زیست ماهیان می‌شود.

آب یا پساب حاصل از پرورش ماهیان به عنوان یک منبع کودی آلی است. محصولات تولیدی در چنین سیستمی به عنوان محصول سالم و ارگانیک شناخته می‌شوند و در فروش و بازاریابی ماهیان و گیاهان تولید شده نقش مهمی دارد، ضمن این که از یک واحد تولیدی، دو نوع محصول تولید می‌شود و در مناطق خشک و نیمه‌خشک که با کمبود آب مواجه هستند آکواپونیک نقش مهمی داشته و مدلی برای کشاورزی پایدار است.

بیشتر بدانیم:

• سیستم های آکواپونیک در کشور های پیشرفته با سرعت زیادی در حال گسترش می باشد و واحد های بسیار زیادی از پروژه های موفق در سال های اخیر اجرا و به بهره برداری رسیده اند، در سیستم آکواپونیک که برای تحقق ایده کشاورزی پایدار در زمینه آبزی پروری ارائه شده بود به مرور زمان تعداد گونه های گیاهی در کشت آکواپونیک افزایش یافت و همراه آبزیان به عنوان محصول اصلی کشت در سیستم هایآکواپونیک قرار گرفت.
• در کشور هایی مانند ایران که از منابع آبی کمی برخوردار می باشد استفاده بهینه تر از منابع آبی امری اجتناب ناپذیر می باشد، تولید محصولات ارگانیک در سیستم آکواپونیک با کمترین اتلاف آب همراه می باشد، از این رو از سیستم آکواپونیک به عنوان بهترین گزینه برای کشاورزی پایدار نام می بریم.
• سیستم های آکواپونیک بخاطر افزایش راندمان و کاهش هزینه های تولید و نیز عدم ایجاد آلودگی های زیست محیطی مورد توجه کشاورزان و جامعه علمی قرار گرفته است، آکواپونیک استفاده از کود های شیمیایی در کشاورزی را به صفر یا حد اقل می رساند.
• از لحاظ تعادل شیمیایی خاک نیز مصرف بی رویه و نامتعادل کودهای فسفاته در بعضی از مزارع زیان آور بوده است درحالیکه با افزایش ازت و تسریع رشد گیاهان نیاز به سایر عناصر غذایی گیاه در خاک مانند پتاسیم ، آهن و روی افزایش می یابد .

مزایای استفاده از سیستم آکواپونیک:

• امکان تولید گیاهان و آبزیان در مناطق کم آب
• توان تولید یکسان با مصرف ۲% آب مورد نیاز در سیستم های سنتی
• کاهش نیروی کارگری
• مصرف کود ارگانیک و تولید محصول ارگانیک
• افزایش تولید با استفاده از کود طبیعی ماهی
• کاهش اتلاف انرژی با ترکیب کشت
• افزایش تولید در واحد سطح در سیستم های کشت طبقه ای
• قابل اجرا در مکان های نزدیک به بازار فروش و کاهش هزینه های نقل و انتقال
• عدم نیاز به استفاده از علف کش ها و آفت کش ها شیمیایی
• محیط کشت و محصولات بسیار تمیز نسبت به محیط های کشت خاکی
• کم هزینه ترین روش برای حذف مواد آلی مراکز پرورش آبزیان
• امکان تولید خارج از فصل
• سیستم آکواپونیک بهترین گزینه برای تولید گیاهان ارگانیک در سیستم های گلخانه ای می باشد
• در آکواپونیک، گیاهان عناصری را تغذیه می کنند که باید در سیستم آبزی پروری فیلتر شود، و فیلتر کردن آنها هزینه بر هست.
• نیاز به مخلوط کردن عناصر غذایی را از بین می برد.
• آکواپونیک تغذیه آلی گیاه است.
• با حذف خاک بیماریهای خاکی حذف می شود.
• مصرف آب بسیار پایین بوده و علف هرزی وجود ندارد که آب را جذب کند.
• در آکواپونیک می توان گیاه را بسیار متراکم کشت کرد.
• در تراکم بالای ماهی، گیاه خیلی سریع رشد و نمو می کند.
• حشره کش و علف کش در سیستم آکواپونیک استفاده نمی شود و محصول نهایی سالم است.
• در سرتا سر سال امکان تولید در سیستم آکواپونیک وجود دارد.
• تولید متراکم پروتئین ماهی امکانپذیر است.
• کاهش سرمایه گذاری برای هر کدام از سیستمهای هیدروپونیک و آبزی پروری بطور جداگانه.
• مصرف آب برای سیستم کشت آکواپونیک یک درصد آبی است که برای تولید ماهی در سیستم های معمولی لازم است.
• چنین سیستمی با نیاز آبی بسیار پایین، در مناطق خشک و نیمه خشک که تقاضای سبزی و ماهی تازه در آنجا بالاست قابلیت کاربرد بالائی دارد.
• محصول سبزی آلی و عاری از آفت کش و ماهی تازه میتواند به قیمت خوب مخصوصاً در ماه های زمستان در نواحی شهری به فروش برسد.
• بسترهای هیدروپونیک می توانند بعنوان فیلتر زیستی عمل کنند.

معایب آکواپونیک

1. مخزنها جای زیادی می گیرند و سنگین هستند.
2. اگر در زمستان استفاده شوند آب مخزنها باید گرم شوند.
3. قرار گرفتن مخزنها در داخل ساختمان باعث مرطوب شدن محل می شود.
4. برخی ماهیها نیاز به تخصص بالایی برای پرورش دارند.
5. هزینه نصب، راه اندازی و نگهداری بالاست.

آشنایی با طرح توجیهی آکواپونیک ( Aquaculture )

انواع آکواپونیک

1. آکواپونیک خانگی (مقیاس کوچک):
   این روش دارای یک مخزن پرورش ماهی به ظرفیت ۱۰۰۰ لیتر (۱ متر مکعب آب و سطح بستر کشت گیاهان به مساحت ۳تا۴متر مربع می باشد. این واحد پرورش در بسیاری از نقاط دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.
2. آکواپونیک خانگی :
3. آکواپونیک تجاری و نیمه تجاری:
   در این روش مساحت زیر کشت سیستم بیش از ۵۰۰ متر مربع بوده و سیستم مجهز به گل خانه جهت تولید محصولات می باشد.
4. آکواپونیک تجاری و نیمه تجاری :

5. فرایند آکواپونیک :

1- چرخه ازت:

مهمترین عمل بیولوژیک در آکواپونیک فرایند نیتروفو کاسیون (nitrification) است. ازت یکی از عناصر اصلی در ساختار بدن حیوانات است , و در اثر کاهش یا افزایش آن فرآیند رشد دچار اختلال می گردد. ازت در اسیدهای آمینه، پروتئین، آنزیم ها و زنجیره های انتقال انرژی نقش بسزایی دارد.

همچنین نیتروژن مهم ترین عنصر در ساختار گیاهان است. نیتروژن به صورت گاز به میزان ۷۸درصد در جو وجود داشته اما این میزان به صورت مولکول ازت (N2) که غیر قابل جذب توسط گیاهان است می باشد. برای اینکه ازت توسط گیاهان قابل جذب گردد باید تبدیل شود که به این فرایند تثبیت ازت می گویند.

در این فرایند در طبیعت ازت بوسیله باکتریها با هیدروژن یا اکسیژن ترکیب شده و ترکیب شیمیایی جدیدی به فرم آمونیاک (NH3) غیر قابل جذب و آمونیوم (NH4 ) و نیترات (NO3) که توسط گیاهان به راحتی قابل جذب است ایجاد می گردد.

پسماندهای حاصل از فعالیت حیوانات منبع عظیمی از آمونیاک را در اختیار ما قرار می دهد. سایر مواد آلی موجود در طبیعت همانند بقایای حیوانات و گیاهان توسط قارچها و باکتریها شکسته شده و به ازت تبدیل می شوند. این فرایند متابولیسم آمونیاک و تبدیل آن به شکل قابل جذب که بوسیله گروهی از باکتریها صورت می گیرد .

برای سیستم آکواپونیک مهم بوده و این باکتریها را باکتریهای نیتریفیکاسیونی می نامند. در ابتدا این باکتریها آمونیاک را به نیتریت (NO2) و در نهایت به نیترات (NO3) تبدیل کرده و گیاهان به راحتی نیترات را توسط ریشه های خود جذب می نمایند.
NH3-> No2 ->No3

2 – گیاه چگونه ازت را جذب می کند؟

ازت توسط گیاهان به دو شکل نیتروژن آمونیاکی (+NH4 همان آمونیوم) و نیتروژن نیتراتی (-No3) قابل جذب می باشد. نیتروژن آمونیاکی مهمترین شکل نیتروژن برای تغذیه گیاهان است. البته لازمه تحلیل نیتروژن نیتراتی این است که این ماده بتواند پس از جذب احیاء شود و به صورت آمونیوم در آید و این عمل تنها در سلول های گیاهان عالی، جلبک ها، بعضی از قارچها و همچنین عده ای از باکتری ها می تواند صورت گیرد.

در بسیاری از گونه ها رجحان یکی از دو شکل نیتروژن بر دیگری با سن، شرایط کشت و مخصوصا PH محیط تغییر می کند. بطور کلی گیاهان جوان یون آمونیوم (+NH4) را بر نیترات (No3) ترجیح داده و آنرا بهتر از نیترات جذب و بیشتر از آن مصرف می کنند .

این حالت در گوجه فرنگی، ذرت، برنج و …. دیده می شود و نیشکر و پنبه از این قاعده مستثنی هستند. همچنین PH محیط در جذب ترکیبات نیتروژنی نقش موثری دارد بطوری که پایین آوردن PH باعث جذب و تحلیل نیتراتها می شود و در صورتی که بالا رفتن آن باعث جذب یونهای آمونیوم می گردد.

در سیستم آکواپونیک چون هر دو فرم ازت (آمونیاکی و نیتراتی) در محیط آب وجود دارد لذا گیاه بسته به شرایط رشد و محیطی توانایی جذب هر دو شکل را داشته و از تجمع آمونیاک در حوضچه پرورش ماهی جلوگیری می نماید.

3 – بیوفیلتر چیست ؟

بیوفیلتر محلی است که در آن باکتریها فرایند نیتری فیکاسیون را انجام داده و برای هر واحد آکواپونیک لازم و ضروری است.

دو گروه از باکتریها در بیوفیلتر در حال فعالیت هستند:

1. باکتریهایی که فرایند اکسیداسیون آمونیاک را انجام میدهند (AOB)
2. باکتریهایی که فرایند اکسیداسیون نیتریت را انجام می دهند (NOB)

این دو گروه متابولیسم آمونیاک را بصورت زیر رهبری می کنند:

1. باکتریهای AOB آمونیاک را به نیتریت (NH3 -> NO2)
2. باکتریهای NOB نیتریت را به نیترات (NO2 -> NO3)

باکتریهای نیتروزومونانس (nitrosomonans) اغلب به گروه AOB و باکتریهای نیتروباکتر (NITROBACTER) به گروه BNO تعلق دارد.

تعادل شرایط محیطی آکواپونیک

واژه تعادل (balancing) توصیف کننده تمامی اقداماتی است که پویایی اکوسیستم آکواپونیک شامل ماهی، گیاهان و باکتری وابسته به آن می باشد. در واقع بیانگر تعادل بین مقدار ماهی ، تعداد گیاه و اندازه بیوفیلتر ( به معنی مقدار باکتری ) است.

4 – چگونه تعادل نیترات برقرار کنیم

تعادل در سیستم آکواپونیک می تواند بوسیله یک ترازو که مقیاس، وزن غذای ماهی و گیاهان که بصورت دو بازوی این ترازو عمل می کنند بیان شود و باکتریهای نیتروفیکاسیون شاخص تعادل این سیستم می باشند و در نتیجه لازمه تعادل در یک واحد آکواپونیک فعال بودن باکتریها و موازنه بین گیاه و ماهی بعنوان بازوهای سیستم می باشد.

5 – تعادل غذا دهی به گیاه و ماهی

نسبت نرخ خوراک در مجموع به ۳ عامل مهم بستگی دارد . مقدار غذای روزانه بر حسب گرم، نوع گیاه ( رویشی، میو ای) و میزان مساحت سطح کشت بر حسب متر مربع. این نرخ بر حسب مقدار غذای روزانه به سطح کشت بیان می گردد.

همراه با نسبت نرخ خوراک دو شاخص مکمل برای اطمینان از سلامت سیستم وجود دارد:

1. سلامت ماهی و گیاه :
   گیاهان ناسالم و ماهی بیمار می توانند علائم هشدار برای خارج شدن سیستم از تعادل باشد، علائم کمبود عناصر غذایی زمانی در گیاهان مشاهده می شوند که مواد مغذی موجود در پسماند ماهی نتوانند عناصر مورد نیاز گیاه را تأمین کنند. در این حالت می توان نسبت غذادهی روزانه یا مقدار گیاهان موجود در سیستم را تغییر داد.
2. تست آمونیاک (ازت) :
   اگر آمونیاک (NH3) یا میزان نیتریت (NO2) بالاتر از ۱ میلی گرم در لیتر باشد نشان دهنده آن است که سیستم بیوفیلتراسیون و یا سطح کشت کافی نبوده و مساحت سطح بیوفیلتراسیون یا کشت باید افزایش یابد. آبزیان می توانند سطوح بالاتری از نیترات (NO3) را تحمل کنند، اما اگر تجمع نیترات در محیط طی چند هفته بالاتر از ۱۵۰میلی گرم در لیتر باشد تعویض آب حوضچه پرورش ماهی لازم و ضروری است و باید سیستم را اصلاح نمود. با تمامی شرایط ذکر شده هرگز نباید غذای مانده و نخورده در حوضچه پرورش وجود داشته باشد.

چگونه تعادل یک واحد آکواپونیک برقرار کنیم

1. ظرفیت تولید سیستم
2. روش تولید
3. نوع ماهی
4. سطح پروتئین خوراک ماهی
5. نوع گیاه (سبزی برگی یا سبزی میوه ای)
6. نوع تولید گیاه (تک گونه ای یا چند گونه ای)
7. شرایط کیفی محیط زیست و آب
8. روشهای تصفیه

غذا دهی روزانه آکواپونیک

1. سبزیجات برگی: تا ۴۰تا۵۰ گرم برای هر متر مربع کشت در روز
2. سبزیجات میوهای: ۵۰تا۸۰ گرم برای هر متر مربع کشت در روز
3. در صورت استفاده از گیاهان غیر خوراکی می توان برای هر متر مربع تا حداکثر ۱۵۰ گرم غذای روزانه در نظر گرفت.

منظور از کیفیت آب در طرح توجیهی آکواپونیک

آب در حقیقت همانند خون برای سیستم آکواپونیک بوده و حیات سیستم به آن بستگی دارد و با عبور از محیط کشت گیاهان مواد غذایی ماکرو و میکرو مورد نیاز آنها را به سطح ریشه انتقال داده و پس از برگشت به حوضچه پرورش ماهی اکسیژن و آب سالم را به آن بازمی گرداند.

شش شاخص اصلی کیفیت آب شامل موارد ذیل می باشد:

1. اکسیژن محلول در آب (DO)
2. اسیدیته (PH)
3. درجه حرارت
4. ازت کل (TAN)
5. قلیائیت (آلکالی نیتی) آب
6. سایر عناصر محلول در آب

جدول محدوده فعالیت هریک از موجودات زنده سیستم آکواپونیک:

منابع ورود و خروج آب از سیستم آکواپونیک

چگونه میتوان طرح توجیهی آکواپونیک راه اندازی کرد؟

تمامی سیستمهای آکواپونیک بطور معمول نیازمند به چندین ساختار شامل حوضچه پرورش ماهی (fish tank) ، فیلتر مکانیکی(mechanical filter)، بیوفیلتر (Biofilter) و بسترهای کشت هیدروپونیک (Hydroponics) می باشد.
همچنین یک واحد آکواپونیک نیازمند به انرژی جهت تأمین جریان آب و هوادهی توسط پمپ در سیستم می باشد.

۳ روش اصلی برای کشت گیاهان شامل موارد ذیل می باشد :

1. کشت بستر ( media bed)
2. نوار غذایی (NFT)
3. کشت شناور (DWC)

3 نکته اصلی برای ساخت حوضچه آکواپونیک

حوضچه ماهی یکی از اجزای بسیار مهم در این سیستم است. مخزن پرورش ماهی باید بتواند شرایط بقاء و رشد ماهی را فراهم آورد

1 – شکل حوضچه:

اگر چه هر شکلی برای مخزن ماهی قابل استفاده است ولی حوضچه گرد یا هشت ضلعی با کف شیب دار دارای بهترین شرایط می باشد. شکل گرد حوضچه اجازه می دهد آب بصورت دایره ای شکل حرکت کرده و پسماندهای جامد مرکز آن تجمع نموده و به آسانی خارج گردند.

2 – مواد:

جنس مخزن از پلاستیک فشرده و یا فایبر گلاس و بتونی به دلیل استحکام و عمر طولانی در نظر گرفته می شود. مواد فلزی بدلیل اکسیده شدن در داخل آب مناسب نمی باشد.

اگر در ساخت مخزن از مواد پلاستیکی استفاده می شود حتما باید مقاوم به اشعه ماوراء بنفش ( U.V ) باشد چون اشعه مستقیم خورشید ممکن است به پلاستیک خسارت وارد کند .

یکی دیگر از گزینه ها استفاده از استخرهای زمینی است. مدیریت استخرهای طبیعی در سیستم آکواپونیک مشکل می باشد زیرا فرایندهای بیولوژیک در لایه های پایینی استخر صورت گرفته و مواد غذایی اغلب مورد استفاده گیاهان آبزی موجود در استخر می گردد.

استخرهای سیمانی و یا حوضچه های پلاستیکی در سطح زمین قابل قبول تر نسبت به حوضچه های طبیعی استخرهای خاکی) می باشند.

3 – رنگ:

رنگ سفید و یا روشن بهترین گزینه می باشد زیرا رفتار آبزیان در حوضچه و میزان مواد پسماند جامد موجود در آن به راحتی قابل رؤیت می باشند. مخازن سفید همچنین نور خورشید را بازتاب داده و آب را خنک تر نگه می دارند.

اهمیت فیلتراسیون مکانیکی و بیولوژیک در طرح آکواپونیک :

برای سیستمهای مدار بسته پرورش آبزیان (RAS) داشتن فیلتر مکانیکی یکی از ضروریات می باشد. فیلتر مکانیکی ذرات جامد را از محلول پسماند مخزن ماهی جدا و جابه جا می کند و این خروج پسماند برای سلامت سیستم ضروری است زیرا گازهای مضر (همانند CO2) بوسیله فعالیت باکتریهای هوازی در اثر تأخیر در خروج مواد زائد از مخزن ماهی آزاد می شوند .

به علاوه پسماندهای جامد می توانند با انسداد مجاری انتقال آب در جریان گردش آن در سیستم اختلال ایجاد می کند و ساده ترین روش قرار دادن یک فیلتر بین مخزن ماهی و بستر کشت گیاه می باشد.در واحدهای کوچک آکواپونیک می توان با قرار دادن یک ظرف بشکه در مسیر جریان آب از حوضچه ماهی به بستر کشت این عمل را انجام داد.

در سیستمهای تجاری با تراکم بالاتر ماهی باید از فیلترهای مکانیکی که قدرت خروج بیشتر مواد جامد را دارند همانند تانکهای رسوب گیر، فیلتر شنی و درام فیلتر استفاده نمود.

استفاده از بستر کشت به عنوان فیلتر مکانیکی و بیولوژیک

ممکن است زمانی که واحد آکواپونیک بر اساس روش N. F . T و یا D. W . C طراحی گردیده مخصوصا در مکان هایی که امکان ایجاد فیلتر مکانیکی – بیولوژیکی بطور مجزا وجود ندارد از روش بستر کشت به عنوان یک فیلتر مکانیکی بیولوژیک استفاده نمود.

به عنوان مثال زمانی که روزانه ۲۰۰ گرم غذا به حوضچه پرورش ماهی میدهیم نیاز به بیوفیلتری به حجم ۳۰۰ لیتر می باشد. اما زمانی که برای تولید تراکم بالای ماهی در نظر گرفته شده است طراحی یک فیلتر مکانیکی و بیولوژیک مجزا لازم و ضروری است.

چرا حرکت آب در آکواپونیک جایگاه خاص دارد؟

حرکت آب پایه و اساس زنده نگه داشتن تمامی ارگانیزمهای سیستم آکواپونیک می باشد. مسیر جریان آب از حوضچه ماهی به فیلتر مکانیکی ، بیوفیلتر و بستر کشت گیاهان می باشد. جریان آب مواد غذایی موجود در مخزن ماهی را به گیاهان منتقل می کند.

اگر حرکت آب دچار اختلال گردد اغلب اثرات آن بلافاصله بصورت کمبود اکسیژن محلول در آب و تجمع پسماندها در مخزن ماهی مشاهده می گردد. بنابر این مدت زمان گردش آب در یک واحد آکواپونیک حداقل یک مرتبه در ساعت پیشنهاد می گردد.

به عنوان مثال اگر حجم کل أب تانک ماهی ۱ متر مکعب (۱۰۰۰ لیتر) باشد جریان گردش آب باید به میزان ۱۰۰۰ لیتر در ساعت صورت گیرد. و این بدان معنی است که در هر ساعت آب مخزن ماهی ۱ مرتبه در سیستم گردش نماید.

چگونگی کشت در طرح آکواپونیک

کشت در بستر اغلب برای واحدهای کوچک آکواپونیک طراحی می گردد و این روش برای بسیاری از شرایط آب و هوایی مناسب است. این روش محیط مناسبی برای استقرار ریشه گیاهان فراهم می آورد، همچنین به عنوان یک فیلتر ( مکانیکی بیولوژیک) عمل می نماید.

این عملکرد دو منظوره بستر کشت نشان می دهد که چرا این روش به تنهایی قابل استفاده می باشد این در حالی است که در روش N. F . T و یا W. D .C نیازمند به واحدهای فیلتر مکانیکی و بیولوژیک مجزا می باشد. جریان آب درون بستر کشت به صورت جزر و مدی است. آب در سطح بستر تا حد مشخصی بالا آمده و مجددا به سطح قبلی خود باز می گردد.

این عمل سطح اکسیژن اطراف محیط ریشه را افزایش داده و همچنین فعالیت باکتریهای نیتری فیکاسیون را جهت تبدیل آمونیاک تسهیل می نماید.

یک واحد آکواپونیک با روش بستر کشت به صورت استاندارد شامل یک مخزن ماهی و بستر کشت جهت سیستم هیدروپونیک گیاهان است. در یک واحد کوچک در این روش بطور معمول حجم مخزن ماهی برابر ۱ متر مکعب و سطح بستر کشت ۳تا۴ متر مربع در نظر گرفته می شود.

عمق بستر کشت بسیار مهم می باشد زیرا فضای مورد نیاز رشد ریشه ها را فراهم می آورد و میزان آن به نوع گیاه و حالت رشد آن بستگی دارد. اگر از سبزیجات میوه ای مانند گوجه فرنگی، بامیه و یا کاهو استفاده می شود عمق بستر باید ۳۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود و در سبزیجات برگی کوچک (ریحان و جعفری و …) عمق بستر را می توان 1۵ تا۲۰سانتیمتر در نظر گرفت.

منظور از مواد بستر چیست ؟

یکی از مهم ترین شاخصه های مواد بستر داشتن سطح بالا برای فعالیت باکتریها، جریان بهتر آب، تبادل بهتر اکسیژن در محیط ریشه و شرایط مناسب برای گسترش ریشه هاست. مواد بستر باید از لحاظ اسیدیته خنثی باشند و هیچگونه سمیتی برای گیاهان ایجاد نکنند.

شستن مواد بستر قبل از استفاده بسیار مهم است زیرا ذرات موجود در آنها می تواند جریان سیستم را مسدود کند و شرایط نامناسبی برای آبزیان ایجاد گردد و سرانجام در انتخاب مواد بستر این نکته را باید در نظر داشت که امکان حمل آن به مزرعه وجود داشته باشد.

ویژگیهای یک بستر مناسب در Aquaculture

1. داشتن سطح وسیع برای رشد باکتریها
2. اسیدیته خنثی
3. زهکشی مناسب
4. داشتن فضای کافی برای جریان هوا و آب در بستر
5. در دسترس بودن و ارزان بودن آن
6. وزن سبک

گیاهان قابل کشت در سیستم آکواپونیک

بیش از ۱۵۰ گونه مختلف از سبزیجات، گیاهان علفی، گلها و همچنین درختچه های کوچک بطور موفقیت آمیزی در این سیستم رشد می کنند. به طور معمول سبزیجات برگی و برخی از سبزیجات میوه ای مانند گوجه فرنگی، خیار و … مورد استفاده قرار می گیرند.

گیاهان سیستم آکواپونیک به دو دسته تقسم می شوند:

1 – سبزیجات برگی و گیاهان علفی:

1. کاهو
2. برگ سالاد سوئیسی
3. ریحان
4. نعناء
5. جعفری
6. گشنیز
7. پیازچه
8. شاهی

2-سبزیجات میوه ای:

این گونه از سبزیجات نسبت به سبزیجات برگی جهت تولید گل و میوه نیاز به سطح بیشتری از مواد غذایی دارند و شامل:

1. گوجه فرنگی
2. بادمجان
3. خیار
4. هندوانه
5. فلفل
6. توت فرنگی

این گونه از سبزیجات نسبت به سبزیجات برگی جهت تولید گل و میوه نیاز به سطح متوسط از مواد غذایی دارند و شامل:

1. گل کلم
2. کلم بروکلی
3. کلم برگ
4. گونه ای فلفل زینتی در آکوپونیک
5. نعناع کشت شده در آکوپونیک

به چه نوع ماهی در آکواپونیک نیاز داریم ؟

در این روش می توان از گونه های سردآبی و گرم آبی ماهیان استفاده کرد.

1 – تیلا پیا

موطن این ماهی در شرق آفریقا می باشد. تیلاپیا یکی از گونه های آب شیرین است که در اکثر بسترهای پرورش ماهی در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. تیلاپیا نسبت به عوامل بیماری زا، شرایط نامناسب محیطی و آب مقاوم بوده و بهترین محیط برای پرورش آن آب و هوای گرم است. اگر چه تیلاپیا دمای ۱۴تا۳۴ سانتیگراد را تحمل می نماید ولی در دمای پایین تر از ۱۷ سانتیگراد رشد نکرده و در دمای پایین تر از ۱۲ سانتیگراد از بین می رود. بهترین دمای رشد آنها ۲۷تا۳۲سانتیگراد است.

بنابراین تیلاپیا در صورت عدم تأمین شرایط محیطی نمی تواند بقاء داشته باشد. در شرایط مناسب تیلاپیا در یک دوره رشد (۶ ماه) از وزن ۵۰ گرم به ۵۰۰ گرم می رسد. تیلاپیا همه چیز خوار بوده (omnivores) یعنی می تواند از منابع گیاهی و جانوری برای تغذیه استفاده نماید. تیلاپیا می تواند از گیاهان با پروتئین بالا (مانند عدسک آبی (duckweed) و یا آزولا (Anabaena azollae) تغذیه نماید.

2 – کپور معمولی

موطن اصلی آن شرق آسیا و اروپا است. در حال حاضر کپور یکی دیگر از گونه های مهم پرورشی می باشد. کپور همانند تیلاپیا به سطح پایین اکسیژن محلول در آب مقاوم بوده و به دماهای پایین نیز مقاوم است. کپور می تواند در دمای زیر ۴ سانتیگراد نیز زنده بماند. بنابراین می تواند یکی از گونه های مناسب جهت پرورش در سیستم آکواپونیک باشد. بهترین دمای رشد برای ۲۵ تا ۳۰ سانتیگراد است.

3 – ماهی قزل آلا

قزل آلا یک ماهی گوشتخوار (carnivorous) آب سرد متعلق به خانواده آزاد ماهیان می باشد. همه ماهیان قزل آلا نیاز به محیطی با آب سرد دارند و دمای مناسب برای رشد آنها ۱۰تا۱۸ سانتیگراد است. قزل آلا گونه مناسبی برای مناطقی با زمستان سرد می باشد. رشد آنها در دمای بالای ۲۱ سانتیگراد کاهش یافته و حتی در صورت وجود اکسیژن کافی قادر به جذب آن نمی باشند.

قزل آلا نسبت به ماهیان کپور و تیلاپیا به پروتئین بالاتری نیاز دارد. قزل آلا نسبت به شوری مقاوم بوده و امکان پرورش آن در آبهای شیرین و شور وجود دارد ولی نسبت به تیلاپیا و کپور به آب با کیفیت تری نیازمند است.

4 – ماهیان زینتی:

در میان ماهیان زینتی گونه های کوی (koi) و ماهی طلائی ( Gold fish) مناسب ترین گونه ها برای سیستم آکواپونیک می باشند زیرا نسبت به شرایط محیط مقاوم تر هستند و همچنین انواع گونه های ماهی زنده زا مانند گوپی، مولی و … نیز برای این سیستم مناسب هستند.